CANXI VỚI CƠ THỂ

I. NHU CẦU CANXI

 Calci giúp cơ thể hình thành hệ xương và răng vững chắc, đảm bảo chức phận thần kinh và sự đông máu bình thường. Tất cả các quá trình chuyển hoá trong cơ thể đều cần Calci, vì vậy  nồng độ Calci trong cơ thể được duy trì không thay đổi bằng cơ chế cân bằng (homeostatic). Có 60% Calci trong huyết thanh tồn tại dưới dạng ion và có hoạt tính sinh học; Lượng Calci còn lại trong huyết thanh không phải ion mà ở dạng ‘trơ’ (inert), trong đó 35% gắn kết với các protein (albumins và globulins), 5% ở dạng phức với muối citrate, cacbornates và phosphate.

Ảnh hưởng của thiếu và thừa Calci

 *Thiếu Calci

Cơ thể con người rất cần Calci, đặc  biệt là đối với  trẻ em, phụ nữ, người cao tuổi. Thiếu Calci trong khẩu phần, hấp thu Calci kém và/hoặc mất quá nhiều Calci dẫn  đến tình trạng rối loạn khoáng hoá tại xương. Bệnh còi xương ở trẻ em diễn ra khi lượng Calci trong một đơn  vị thể tích xương thiếu. Nồng độ các ion calci tự do trong mắu thấp (hypocalcarmia) có thể dẫn đến co cứng cơ, tình trạng co giật các cơ.Thiếu Calci lâu dài trong khẩu phần có liên quan tới phát sinh bệnh cao huyết áp và ung thư ruột. Lượng Calci (dưới 600 mg/ngày)  và áp lực máu có mối liên quan ngược chiều (khi lượng Calci giảm, tỉ lệ mắc bệnh cao huyến áp tăng). Bổ sung Calci cho thấy giảm áp lực máu (Barger-Lux & Heaney, 1994).

Thiếu Calci mạn  tính  do hấp thu Calci kém ở ruột non là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến giảm trọng lượng xương và bệnh loãng xương (NIH, 1994, NRC, 1989).

Loãng xương là hiện tượng giảm khối lượng xương, tăng tính dễ gãy và tăng nguy cơ nứt hay gãy xương (WHO, 1994). Theo một số nghiên cứu gần  đây, tỷ lệ loãng xương ở phụ nữ tuổi sau mãn kinh ở Việt Nam dao động trong khoảng 30-40% (Châu & CS 2002, Hiền & CS 2003). Nguy cơ bị loãng xương có thể xuất hiện từ nhóm tuổi 35-40 và tăng dần lên theo tuổi.

*Thừa Calci

Khi lượng calci ăn vào dư thừa, calci sẽ được bài tiết ra khỏi cơ thể,  vì thế rất hiếm gặp các trường hợp thừa Calci trong máu hay tích trữ thừa trong mô do tiêu thụ quá nhiều Calci. Tuy nhiên khi dùng thuốc calci liều cao, kéo dài có thể dẫn đến sỏi thận (neprolithiasis), Calci huyết cao (hypercalcaemia), thận làm việc kém hiệu quả và giảm hấp thu các chất khoáng cần thiết khác (ví dụ sắt, kẽm, magiê và phosphor).

Mức tiêu thụ Calci giới  hạn là 2.500 mg/ngày cho tất cả các nhóm tuổi (IOM, 1997).

Nhu  cầu Calci  đối với  cơ thể  được  xác  định  trong  mối  tương quan  với Phosphor: tỷ số Ca/P mong muốn là tối thiểu là> 0,8 đối với mọi lứa tuổi. Hiện nay chúng ta áp dụng mức nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về Calci (mg/ngày) theo tuổi, giới và tình trạng sinh lý như trong bảng 11.

Bảng 11. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị về Calci

II. NGUỒN BỔ SUNG CANXI

Thức ăn giàu Calci bao gồm sữa, phomat, các sản phẩm khác từ sữa, rau có màu xanh thẫm, sản phẩm từ đậu (ví dụ đậu hũ), cá cả xương các  loại  có thể ăn được. Gần đây ở một số nước đã xuất hiện nhiều sản phẩm có tăng cường Calci trên thị trường như bánh mỳ, bánh bích quy, nước cam, ngũ cốc ăn liền.

Khác  với  ở các  nước  phương tây,  nơi mà nguồn thực phẩm cung cấp Calci chính là các sản phẩm chế biến từ sữa, ở các nước Đông Nam á nguồn cung cấp Calci quan trọng là các sản phẩm từ đậu, ngũ cốc, rau xanh và cá.

Để bổ sung canxi, chúng ta có thể sử dụng một số chế phẩm bổ sung canxi cho cơ thể. Mặt khác, để đạt được nhu cầu calci, ngoài các sản phẩm từ cá, đậu, rau xanh và ngũ cốc, cố gắng sử dụng sữa và các sản phẩm từ sữa, nhất là đối với trẻ em và những người có nguy cơ bị loãng xương. Tuy nhiên, khi tiêu thụ nhiều thực phẩm giàu Calci hoặc sử dụng thuốc phòng loãng xương cần chú ý uống đủ nước để đề phòng tạo sỏi.